[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
Üzerlik bitkisi çevresinde gelişen inançlar ve uygulamalar
Bu linkte Üzerlik tohumu hakkında yapılmış bilimsel bir araştırma ve sonuçları paylaşılıyor. Eğer link açılmazsa diye araştırmanın bulgular ve sonuç kısmını da buraya ekledim.
Çalışmamızda, Şanlıurfa ili Bozova, Eyyübiye ve Harran ilçelerinde günlük hayatta sıklıkla kullanılan üzerlik bitkisinin hangi amaçlarla kullanıldığı, üzerlik bitkisi etrafında gelişen inanç, ritüel ve uygulamaların neler olduğu değerlendirilmiştir.Elde edilen verilere göre kadınların hepsinin evinde üzerlik bitkisinin asılı olduğu, evlerin büyük çoğunluğunda ise asılı olan üzerlik bitkisinin haricinde tohum olarak üzerliğin de bulunduğu belirlenmiştir. Görüşme yapılan kadınların büyük çoğunluğunun eşik üzerine ya da misafir odasının kapısının üzerine asılan üzerliğin nazarı önleyeceğine inandıkları belirlenmiştir. Yaşken iplere dizdikleri üzerlik bitkisinin uçlarına göz alıcı renkler içeren, simli ve parlak kumaş parçaları bağlamaları ya da araya küçük cam ya da ayna parçalarının konulması, eve gelen kişilerin nazarlarını buraya çekeceğine olan inançtan kaynaklanmaktadır.Korku duyulan yaratıkların zararlı etkilerinden korunmak için, kadınların üzerlik bitkisini özellikle kapı eşiğinin üzerine astıkları görülmektedir.Dinsel referanslarla birleşen geleneksel uygulamalar yeni kültürel etmenlerin ortaya çıkmasını sağlamakta ve varlığını sürdürmektedir. Bu bölgede yaşayan kadınların neredeyse tamamına yakınının, evini, çocuklarını, ailesini nazardan korumak için üzerlik bitkisine ilişkin geleneksel uygulamaları yerine getirdikleri görülmüştür.Bu bölgede özellikle nazar değdiğine inanılan çocukların sağaltımına yönelik olarak üzerlik bitkisinin kullanıldığı görülmektedir. Özellikle üzerlik otundan tütsü yapılması ve bu dumanın çocuğun üstünde gezdirilmesi ya da çocuğun çıkan dumana tutulması yapılan uygulamalar arasındadır.Yine bu bölgede, özellikle yaşamın geçiş dönemlerinden olan doğum ve evlilik aşamalarında da korku duyulan yaratıklardan ve nazardan korunmak için üzerlik bitkisi kullanıldığı belirlenmiştir. Geçiş dönemlerine ilişkin uygulamalara özellikle önem gösterildiği görülmektedir.Bulgularımız arasında üzerlik bitkisinin sağaltım amacıyla da kullanıldığı görülmektedir. Kadınların büyük çoğunluğunun üzerlik bitkisinin özellikle baş ağrısına, karın ağrısına iyi geldiğine inandıkları belirlenmiştir. Yine bulgularımız arasında aktarların da bitkiyi özellikle şifa amaçlı kullandıkları belirlenmiştir.Üzerlik bitkisinin tüm bu kullanım alanlarının dışında bir başka amaçla kullanıldığı belirlenmiş ancak bu konuda detaylı bir bilgi elde edilememiştir. Bozova’da bir görüşmemiz sırasında 62 yaşında olduğunu belirten bir kadın, nazardan ve zararlı yaratıklardan korunmak için üzerlik bitkisine ilişkin kullanım alanlarını anlatırken, üzerliğin geçmişte takvim olarak ta kullanıldığını belirtmiş ancak bu konuda ayrıntılı bilgi elde edilememiştir.Sonuç olarak, Bozova, Eyyübiye ve Harran’da Üzerlik bitkisi çevresinde gelişen inanç ve uygulamaların, genel kültürel yapı içinde önemini son derece koruduğu, özellikle yaşamın çeşitli safhalarına ilişkin geçiş ritüellerinde, nazar inancına ilişkin inanç ve pratiklerde, halk hekimliğinde, çeşitli törenlerde, üzerlik bitkisinin kullanıldığı ve bitkiye ait uygulama bilgisinin varlığını güçlü bir şekilde sürdürmekte olduğu görülmektedir. Yüzyıllar geçse de bir kültürde yer etmiş adet, gelenek, görenek inanç ve ritüeller değişikliğe uğrasalar bile varlıklarını sürdürürler ve yaşamın her alanında izlerini gösterirler. Özellikle korku duyulana karşı deneyimlenen mistik ve büyüsel nitelikli geleneksel uygulamalar, dinsel ögelerle ilişkilendirilerek yaşama geçirilmektedir. Çalışmamızda üzerlik bitkisi etrafında gelişmiş pratikler ve ritüellerin incelenmesi kültür içindeki bir uygulamanın yerini göstermesi açısından önemlidir.