ilk deneyim

yaje ile ilk tanışmam şansıma işinde ehil bir taitanın seremonisine denk geldi. florentino ya da kısaca taita floro şehirde şehire gezen bir şaman ve bu bilgiyi doğrudan hala 93 yaşında şamanlığı sürdüren babasından ve gezdiği, tanıdığı diğer yerli kültürlerinden edinmiş. kendisi bir kamentça yerlisi. kamentçalar kolombiya'nın güneybatısında bulunan putumayo bölgesinde yaşayan yerli bir halk. esasen kökleri hakkında kesin bir bilgi bulunmuyor ama yaşlıların anlatımları ışığında buradaki sibundoy vadisine ilk gelen insanlar oldukları düşünülüyor. 1492'de inkalar bu bölgeyi fethediyorlar ve ardından 1530'larda ispanyollar ele geçiriyor. ispanyolların ardından bölgede birçok hristiyanlaştırma faliyeti sürdürülüyor. bu aynı zamanda batının yaje ile tanışması demek tabi ve tamamen başka bir yazı konusu. yerliler anladığım kadarı ile isa'yı kendi mitolojileri ile bir şekilde bağdaştırmış görünüyorlar.

sibundoy vadisinde dünyada ender görülür cinsten inanılmaz bir bitkisel zenginlik mevcut. 1941'de bölgede yapılan araştırmalarda dünyada o güne kadar görülmemiş yoğunlukta halüsinojenik bitkiler keşfediliyor ve bunların dışında şamanlarla birlikte sürdürülen araştırmalarda pek çok hastalık için kullanılabilecek bitkiler bilimsel literatüre giriyor. ayrıca bölgede yeni kurulmuş leandro agreda botanik bahçesi günümüzde bu çalışmaları sürdürmekte. kamentçaların dünya görüşleri çoğunlukla onları çevreleyen bitkisel dünya ile ilgili ve yaje tabi ki yerlilere sağladığı bilgiden ve ruhlarla iletişimi sağlamasından ötürü en önemlisi aralarında. kamentçalar için herkesin hayatı dünyevi, topraktan gelen bir ruha dayalı ve öldüklerinde basitçe bir tohum olarak dünyaya geri döndüklerine inanıyorlar.

bogota'da 20 kişilik bir grupla taita floro ile la calera'da buluşmak üzere akşam üstü bir minibüsle yola koyulduk. la calera şehirden uzak, sessiz küçük bir kasaba. seremoni için hazırlanan ev gayet geniş. eve vardığımızda herkes öncelikle bir odaya yerleşti ve uyku tulumlarını battaniyelerini serdi. ardından bahçede bir ateş yaktı diğerleri. taita bir odada gelen misafirlerle bu arada muhabbet ediyordu. hani taita taita dediğime bakmayın; insanlarla olan diyaloglarında kesinlikle farklı olduğuna dair bir izlenime kapılmıyorsunuz ve herkes gibi biri olarak konuşuyorsunuz. tabi görünüm olarak herkesten farklı ve üzerinde seremoni için kullandığı bazı eşyalar bulunuyor. kamentça taitalarının kullandığı enstrümanlar arasında en önemlileri taktıkları kolyeler, tütün ve yelpazeler. kolyeler iyileştirmeyi gerçekleştirecek olan ruhları çağırmak için, tütün ise üflenerek, yelpaze (waira) de bir kılıçmış kullanılarak kötülükler ile savaşmak için kullanılıyor.

bir süre sonra seremoniye yardım edenlerden biri elinde ufak bir boru ile yanıma geldi. önce çekinip teklifi geri çevirsem de benim için iyi olduğunu söyleyince tamam dedim. bu boruyu tütün tozuna daldırıp burnunuza sokuyorlar ve diğer taraftaki kişi üfleyerek bu tozun burnunuza naklini sağlıyor. gözlerimden yaşlar gelse de gerçekten de daha iyi nefes almaya başlamıştım. yaklaşık bir saat sonra taita önündeki yaje bulunan şişenin kapağını açtığında heyecanlanmadım desem yalan olur. bir süre tütün dumanı ve çeşitli şarkılarla, ıslıklarla yajeyi ve yelpazesini iyi bir yolculuk için kötülüklerden arındırdıktan sonra herkes sırayla küçük bir fincandan yajeyi içmeye başladı. ardından "salud y buena vienta" hep bir ağızdan; şerefe ve iyi yolculuklar demek. insanların suratlarından tadının hiç de iyi olmadığı belli oluyordu. sıra bana geldiğinde hiç düşünmeden tek bir yudumda mideme indirdim diyebilirim. ardından da beni neyin beklediğini dahi bilmediğimden "hepsi bu mu?" şeklinde halimin acınasılığını arkadaşa şakayla karışık ilettim. ışıklar söndürüldü, mumlar yakıldı. kimisi yatıp uyumayı tercih ederken ben araştırmacı ruhumla tabi ki dışarı çıkıp ateşin başında birkaç kişi ile birlikte beklemeye koyuldum. bu aradada hala yapabiliyorken not aldım. doğrudan aktarayım.