Imam Cafer-i Sadık Buyruğuna göre hakikat kapısı: Incidir, sözün anlamına, kendi özüne ermektir, gerçeği görmektir, fazilettir, candır, kilittir, ışıktır….

Hakikat Kapısı, insanın geldiği öz ile özleştiği makamdır. Insan bu makamda, bütün sırlara vakıf olur, gönül gözü açılır ve mürşid-i kamil olur. Buna da “velilik” makamı denir. Insan, tövbe, yalvarış, rica, bağışlama bu belli aşamalarda geçerek, hamı has edip, ruha huzur kazandırdıktan sonra, “velilik” makamının yolu açılır. Dolayıssiyle Hakikat Kapısı: yüce sırrı öğrenmek, manaya vakıf olmak, özünü tanımak ve Enel Hakk-Eynim Hakk olgusuna sahip olmaktır. Hakikat makamı, mürşidlerin ermek istedikleri son makamdır.

Hakk’la Hakk olmuş, mertebenin manevi olgunluğuna ulaşmış bir insan, zahiri alemde, kimi zaman batıniliği yaşar. Onun muhabbetini dinleyenlere, esenlik ve mutluluk verir. Manevi anlamda ilerlemesine yardımcı olur. Bu nedenle Alevilikte, arif insanların muhabbetine katılmak bir ibadet sayılır.

Alevilikte en yüce makam, “Mürşidlik” makamıdır. Hakikat bir ilham makamıdır. İlham doğrudan Tanrı vergisi olarak kalbe, gönülde doğan anlam, sevgi ve bilgidir. İlham, yanlızca arınmış gönüllere iner. İlhamda aldanma ve yanılma olasalığı yoktur. Hakk’ı görme, tanrısal alemin gücü içerisinde erime, sonsuzlaşarak hakikat evresinde gerçekleşir. Kamil Insan olma yolculuğunun sonuncusu ve yetkinliğe varma aşamasıdır. Yol talipleri ile özdeşleşirler. Bu evrede Hakk’tan halka inilir, yararlı hizmetler/işler yapılır. Düşünce aktarımında son derece cesur ve kurulu düzenin kurallarını yıkıcı, dünyasal yaşamını kurallara alan her türlü baskıya karşı tepkici bir tutum sergilenir (örnek olarak, Hünkar Hace Bektaş Veli’yi gösterebiliriz).. Dolayısiyle bu değerlere sahip “evladı Resul” soyundan olanlar, Mürşidlik sıfatına sahiptirler.

Hakikat kapısında bulunan insan; Sürekli kendini aşma ve cezbe (tutulmak, kapılmak) durumunda hem zahiri alemi, hem de batıni alemi yaşar.

Alevi inancında, Marifet kapısı; Insanı ilim yolunda en yüksek düzeyde erdemli, kamil bir bilgin olarak yetişmesini hedefler. “Aynel yakiyn”, “Ilme yakiyn”, “Hakk’el yakiyn” aşamaları olan bu kapıda, evrenin gerçek özünü anlamaya, bütün sırlarına vakıf olmaya, halktan gelen bütün problemlere çözüm bulacak, kötülükleri ortadan kaldıran Ehli Kamil “Pirler makamı” dır. Bu makamda görülüp anlamak, ölmeden evvel ölmek makamıdır.

Alevi inancına göre; Hırsı ve nefsi öldürmeye, kötülüklerden arınmaya, tasavvuf terimi ile “Seyri sülük” (Dünya kirlerinden arınma) demektir. Bu makamdaki Pirler, haledemediği, çözüm bulamadığı bir mesele olursa, mürşid’e götürürler. Hirarşik olarak: En üst makam mürşidlik makamıdır. Bir alt makam ise, Prlik makamıdır; O’nun bir alt makam ise, Rehberlik makamıdır ve Taliplik-yol evladı makamı gelir.